बेलमॉंट

गेल्या काही वर्षात विज्ञानाने किती प्रचंड प्रगती केली. तीही अशा झपाट्याने. तंत्रज्ञानाच्या प्रगतीचा वेग अफाटच.

सर्व व्यवहार व्यापून टाकणारा कंम्प्युटर-संगणक-तर महानच.आपल्याकडे तर कंम्प्युटरला फारच महत्व आले आहे. लहान सहान गोष्टीतही, किरकोळ व्यवहारातही त्याचा सुळसुळाट झाला आहे.

अडचणीच्या, ऐन फजितीच्या वेळी उपयोगी पडणारा कोपऱ्यावरचा चांभार आता दिसेनासा झाला आहे. कोणीतरी मला सांगितले की तो आता ’एन्डेंजर्ड स्पेसिझ’ मध्ये समाविष्ट झाला आहे. काल माझ्या चपलेचा अंगठा तुटला. पाय ओढत फरफटत गेलो. सुदैवाने कोपऱ्यावर चांभार होता. पण पाहिले तर काय! पॉलिशच्या डब्या, बाटली, ब्रश खोक्यावरून गायब. त्या ऐवजी एक कंम्प्युटर विराजमान झालेला!

माझी चप्पल दाखवली त्याला. नेहमीप्रमाणे चेहरा पाडून,”अरारा,नवीन घ्या साहेब आता.” “३५ रुपयं पडत्याल दोन टाक्याचं.” आं? रुपया आठ आण्याचे आता एकदम ३५ रुपये! “कंप्म्युटर्र -टाके शिलाई होनार आता.” “अवो, ड्येक्कन्वरचा माझा चुलता आन क्यांपातला म्येव्हना येका टाक्याला पस्तीस घ्येत्यात.मी तर दोन टाक्याचं सांगितलं. तुमी आपलं न्येमीचं गिऱ्हाइक म्हनून” पुन्हा चौकशी करता त्याने आणखी माहिती पुरवली. “मागच्या महिन्यातच हा [कंम्प्युटर्कडे बोट करू] जुना घेतला.दोन हजाराला. चप्पल-बुटाचं डीझाइनचं साफ्ट वेयर तीन हजाराला. त्येबी येकदम पायरेटेड. हां, असलं तसलं नाही.”आता तीन वेळा त्याची रिपेरी झाली. त्याचच तीन हजार मोजले! माझ्या कमरंचं टाकं तुटली कीहो! पर काय करनार, साह्येब? नवं नवं ट्येक्निक शिकलं पायजे.कसं?”
“गिऱ्हाइक नसताना काय करतोस?”
“अवं समदी मजा बघत बसतो. ह्यात व्हीडीओ का शीडी बी हाये. टीव्ही बी हाये. रेमिक्स्ची गानी बघतो. लई मजा हाय बघा त्यात. मन कसं मोरावानी पिसारा फुलवून नाचतं बघ.”

हे सगळं कॉंप्युटर डिझाइनचे दोन टाके घालण्यासाठी तो सांगत होता. “दोन घंट्यानं या साह्येब.” मी उडालोच. कॉंप्युटरने काम लवकर व्हायच्या ऐवजी वेळच लागतो. असे कसे? “लई बारिक काम असतंय” दोन घंटे! चला घरी परतलो. दोन आसांनी दुरुस्त चप्पल घेतली. टाके दिसत नव्हते. मी तसे विचारले. “लेझ्यर शिलाई केली साहेब.” मघाशी त्याने दिलेल्या रिमिक्स्च्या नविन माहितीवर खूष हॊऊन मी त्याला वर पाच रुपयांची बक्षिसी दिली! ’टाक्याचे घाव” सोसल्याशिवाय माझ्यातले देवपण जागे होत नाही. संध्याकाळ झाली होती. त्याने कॉंप्युटर मिटल्यावर मी चमकलो. त्याने लगेच खुलासा केला. “ल्याप टाप हाये हा माझा. घरी पीसी हाये दुसरा. पोरांसाठी.”

मी चक्कर येऊन पडणार होतो. पण चक्कर, भोवळ, अंधारी वगैरे येण्याचा प्रसंग पुढे येणार होता. तो तसा आलाच. दुसरे दिवशी दुपारी,”कोपबश्या बरनीब्बाई” करत बोहारीण आली शेजारी. नेहमीप्रमाणे शेजारच्या आजीबाई , सूनबाईनी ढीगभर भरजरी कपड्यांचा ढीग ओतल्यावरही” येकादा कंम्प्युटर काढा की बाई; मंग हा ल्यप टाप द्येते बघा” “लई फास्ट काम करत्यो” मी गरागरा फिरतोय असं वाटतं न वाटतं तोच सूनबाईनी घरातून एक कॉंप्युटर लगबगीने आणूनही दिला!

हल्ली रोज सकाळी दुपारी ,” एंय.. रद्दींय्यें, जुनी डिब्बा बाटल्येंय.. या जुन्या पुराण्या आरोळी ऐवजी “य्यें, काय हाय कायीं जुनी पुरानी कांपीटर्ल्याप्टाप, प्रिंटेर….” असे ऐकून ऐकून सवयीचे झाले आहे.

इतके सगळे बदल घडत असताना आपल्याकडील धार्मिक व्रत वैकल्यांचा, सणावारांचा सुळसुळाट असलेल्या समाजातही बदल होणे अपरिहार्य आहे. शिवाय काळाबरोबर राहायचे म्हणजे त्यानुरूप बेमालूम बदल करायला हवेतच. तसे ते केले जात आहेतही.

आपल्य येथील पुणे, नाशिक, बंगलोर, हैदराबाद, मुंबई, तसेच दिल्ली अयोध्या मथुरा माया काशी कांची अवंतिका येथील पांढरपेशा वर्गातही तंत्रज्ञानाच्या प्रसरामुळे म्हणजे त्यातील रिमिक्स मुळे वैचारिक बदल झाले.

आमचे बाबुराव परवा उत्साहाने म्हणत होते, ” अहो आपल्याकडेही पूर्वी संगणक, संगणकाधिपती होते.गणपती तर विद्यादेवता. ज्ञानदेवता. तो गणांचा गणपती म्हणजेच हल्लीचा ’संगणकपती’” बाबुरावांचे हे तात्काळ संशोधन ऐकून मी त्याच्याकडे आदराने पहायला लागलो. ते पुढे सांगू लागले,”संगणकावर क्षणार्धात अनेक दृश्ये, माहिती दिसते म्हणजेच प्रकट होते. फार प्राचीन काळी आपल्याकडे हे तंत्रज्ञान होतेच. ऋषी मुनी देवता ह्यात तज्ञ होते. दिव्य दृष्टी, दिव्यचक्षू, शंकराचा तिसरा डोळा हे सर्व संगणक आणि टीव्हीचीच रूपे!” मी कौतुकाने पाहतो ऐकतो हे दिसल्यावर बाबुरावांना जास्तच उसाह का चेवच आला.पुढे होत हातवारे करत ते मला समजावून सांगायला लागले,” अरे, सध्या लोटस, जावा वर्डस वगैरे तुम्ही म्हणता[मी तर काहीच म्हणत नव्हतो. मला ह्या शब्दांचे अर्थ कमळ ,शब्द एव्हढे माहित होते!] त्याही आपल्याकडे होत्याच. कमांड्स, सॉफ्टवेअर वगैरेना पूर्वी मंत्र, प्रणाली म्हणत. ऱ्हां ऱ्हीं ऱ्हूंम ..वगैरे ध्वनिप्रणाली होत्या. सगळे होते आपल्याकडे. खरं तर हे सगळं आपणच जगाला दिलं.” बाबुराव दमले इतकं बोलून. अभिमान अस्मिता दमवतेच माणसाला. ह्या बाबुरावने शाळेत इतिहासाच्या तासाला चांदबिबीला दाढी, नाना फडणिसाला तानाजीच्या मिशा आणि औरंगजेबाच्या नाकात आनंदीबाईची नथ घालण्याऐवजी अभ्यास केला असता तर आज इतका दमला नसता. असो. पण तो बाबुरावच. दमला होत तरी पुन्हा,” अरे आपल्या संस्कृतातील विसर्गाचे अशुद्ध रुपांतर म्हणजेच ’याहू:’ !” असे त्याने एका दमात सांगितले. मी काय बोलणार? फक्त नतमस्तक हॊऊन संस्कृतातच खो: खो: हसलो!

पण बाबुरावाचे खरे असावे. कारण गावा गावात”संगणकोत्सव” साजरा हॊऊ लागला.भाविक “संगणी चतुर्थी”चा उपवास करताहेत आता.गुढी गेली. पाडवा “गुगली” पाडवा झाला, दक्षिणेत “ओरॅक्लोनम” साजरा होतोय.”जावा एकादशीला जावा-बाली-बॅंकॉक-पट्टाया वाऱ्या सुरू झाल्या! दैवते बदलली. देवही नवे आले. कन्याकुमारीला समुद्रात “संगणकपथी”चे भव्य देऊळ उभे राहिले. बिल गेटच्या कॉंप्युटरमधील प्रभावामुळे हरिद्वारचे नाव बदलून “बिल्वद्वार” झाले!

ह्या धार्मिक सांस्कृतिक बदलांमुळे शाळा कॉलेजातील तरुण तरुणी एकदम नवीन अथर्वशीर्षाची आवर्तने करताहेत. कोणत्याही नवीन गोष्टींना विरोध होतोच. काही अतिबुद्धिवादी पाखंडी लोकांनी ह्या सर्व बदलांना विरोध केला. पण हे पाखंडी बुद्धिवादी नेहमीच अल्पसंख्याक असतात. त्यामुळे संगणकमहात्म्य, नवोदयी अथर्वशीर्ष फोफावतच आहे. आवर्तने चालूच आहेत. संगणकपतीवाद्यांचे म्हणणे, ह्या विरोधकांना शायनिंग इंडिया पाहवत नाही, फील गुड वाटत नाही. म्हणून ह्या नव्या अथर्वशीर्षाला ते “निरर्थकशीर्ष” किंवा”अनर्थशीर्ष” म्हणतात.

पण आता समग्र क्रांती होत आहे. नुसते अथर्वशीर्षच नाही तर आता नवी स्तोत्रे प्रार्थना म्हणतात. त्यातील काही नमुने ऐकू या.
सकाळी :
१. कराग्रे असते किबोर्डम, करमध्ये माऊसम
करमुले तु प्रोग्रॅमम, प्रभाते संगणकदर्शनम.

ही भूपाळी ऐका

२. पळा पळा हो वेगेंसी, चला जाऊ परदेशी;
भेटू ह्युलेट पॅकॉर्डेसी, सर्व चिंता मिटतील;
मिसिसिपीत करू स्नान, घेऊ बिल गेटचे दर्शन;
तेथे भेटती फिलो, पेज यॅंग ब्रिन, तेणे मन निवेल.
३. सिऍटल टोकियो बेजिंग, बंगळूर हैद्राबादस्तथा;
पुणे मुंबापुरी चैव सप्तैता धनदायका:

संध्याकाळी:
४. शुभं करोति संगणकम चंगळं धनसंपदा;
शत्रुव्हायरसं विनाशायं कंप्युज्योती नमोस्तुते!

अशा तऱ्हेने कॉंप्युटर महात्म्य वाढत चालले आहे. नवीन संगणकाधिपत्यथर्वशीर्ष आपल्याकडे कॉप्युटरने सर्व जीवन कसे व्यापून टाकले आहे ह्याचे दर्शन घडवते. ते आपण स्वतंत्रच म्हणू या नंतर.

पूर्वी मराठी मूळाक्षरांची ओळख ’ग’ गणपतीचा अशी करून देत. आता ’स’ संगणकपतीचा अशी करतात म्हणे.

अथ श्रीसंगणक अथर्वशीर्ष प्रारंभ:

ॐ नमस्ते संगणकाय ॥
त्वमेव प्रत्यक्षं तत्वमसि ॥
त्वमेव केबलं कर्तासी ॥
त्वमेवं केबलं धर्तासी ॥
त्वमेव व्हायरसं हर्तासी ॥
त्वमेव सर्वं खल्विदं ब्रह्मासि ॥
त्वं साक्षादात्मासि नेट्म ॥

मायक्रोसॉफ्टं वच्मि ॥
विप्रो वच्मि ॥
’सत्यम’ वच्मि ॥

अव त्वं मां / अव वक्तारं ॥
अव श्रोतारं / अव डिजिटालम ॥
अव दूरचित्रवाण्यं / अव नेटानुचावन शिष्यं ॥
अव दूरध्व्न्यात / अव कॅमेऱ्यात ॥
अव पश्चात्तात / अव पुरस्तात ॥
अवोत्तरात्तात /अव दक्षिणात्त ॥
अव युरोपात / अव आफ्रिकात ॥
अव आशियात / अव अमेरिकात ॥
सर्वत्रो त्वां आसमंतात चराचरात ॥

त्वं वाङ्मय्स्त्वं ’शब्द’मय: ॥
त्वं आनंदमयस्त्वं वेबमय: ॥
त्वं चिरंजीवी अद्वितीयोs सि ॥
त्वं प्रत्यक्षं ब्रह्मासि ॥
त्वं ज्ञानमयो विज्ञानमयोs सि ॥

सर्वं जगदिदं त्वत्तो ’जावा’ते ॥
सर्वं जगदिदं त्वत्तो ’सन सिस्ट’ती ॥
सर्वं जगदिदं लिन्क्स्मेष्यती ॥
सर्वं जगदिदं त्वयी प्रत्येती ॥
त्वं मायक्रोसॉफ्टं ओरॅकलो आयबीऎमो नभ:॥
त्वं ’गुगला’दि वाक्पदानि ॥

त्वं नेटत्रयातित: / त्वं ’नॉव्हेल’स्थात्रयतित:॥
त्वं ’एचपी’त्रयातित: / त्वं ’कॉम्पेक’त्रयातित: ॥
त्वं युनिक्साधार स्थितोsसि नित्यं ॥
त्वं विप्रो एक्साईट सत्यात्मक: ॥

त्वं जावा त्वं विन्डोस्त्वं
एक्समेलस्त्वं पर्लस्त्वं कॅडकॅमस्त्वं
सॅपस्त्वं पर्लस्त्वं ऍनिमेशनस्त्वं
गुगलस्त्वं याहू: भुर्भव: स्वरोम ॥

संगणादिं पूर्वमुच्चार्यं कणादिं तदनंतरं ॥
डॉट: परतर: ॥ कॉमेन्दुलसितं ॥
डब्ल्यू डब्ल्यू डब्ल्यू बबलं ॥ एन्टरम मनुस्वरुपं ॥
कोबॉल: पूर्वरूपं ॥ सी सी मध्यमरुपं ॥
प्रोग्रॅमश्चान्त्यरुपं ॥ डिझायनिंग उत्तररुपं ॥
कोडिंग: संधानं ॥ पोर्टल हितासंधी:॥
सैषा संगणविद्या॥ बिल गेट ऋषी: ॥
सर्च इंजिनच्छंद: ॥ सॉफ्टवेअर देवत: ॥
ॐ डॉट कॉमं संगणकये नम: ॥
एकसमुच्चाय विद्महे ॥
आज्ञाप्रणाली धीमही ॥
त्वन्नो विश्वव्यापकजालं प्रचोदयात ॥

अनेक अस्त्रं अनेककार्यं आय्कॉन्धारिणम ॥
रदं नीलं वॉलपेपरं हस्तै प्रिंटरं आऊसध्वजं ॥
पोर्टेबलं स्पर्शसंवेद्यं स्पीकरकर्णक वाससं ॥
कीबोर्डानुलिप्तांगं कॅमेराही विराजितम ॥
अभ्यासकानुकंपिनं देव संगणत्कारणं ॥

आविर्भूतंच सर्वसृष्ट्यादौ
प्रकटते पुरुषात्परम
एवं वापरतो यो नित्यं
स योगी योगिनां वर: ॥

नमो विद्यापतये/ नमो संगणकये॥
नम: अत्याधुनिक विष्वपते ]
नमस्तेतु सत्याभास निर्मिक: ॥
निमिषार्धे विश्वदर्शके ]
मानवमेंदू पर्यायी संगणके ॥

एतद अथर्वशीर्षं योsधिते ॥
स सर्व ज्ञानाय कल्पते ॥
स सर्वत: सुखमेधते ॥
स सर्व आलस्यैर्न बाध्यते ॥
स सर्व निरुद्योगपापात्प्रमुच्यते ॥

सायं अध्ययन दिवसकृतं कार्यं साधयति ॥
प्रातर अध्ययन रात्रिकृत कार्यं साधयति ॥
सायंप्रात: प्रयुंजानो उच्चपदे लभते ॥
सर्वात्राधीयानो उच्चपदे स्थिरते ॥
व्यवसायधंदे निरंतरं उत्कर्षं भवति ॥

इदम अथर्वशीर्षं परकीयाय न देयम
यो यदि मोहाद्दास्यति स स्व उपजिविका वंचिती ॥
सहस्त्रावर्तनात यं यं पदं उपजिविकामधीते ॥
तं तमनेन साधयते ॥

अनेन संगणकं अभिषिंचति
स निपुण भवति ॥

चथुर्त्यामनश्नन अभ्यासिती
स संगणकतज्ञ भवति ॥
इति अथर्वण वाक्यं ॥
विश्वव्यापक जालं विद्यात ॥
न क्षुधार्थ कदाचनेति ॥

यो दुर्वांकुरैर्यजति
स संगणक्चालक भवति ॥
यो लाजैइर्यजति स प्रोग्रॅमर/डेव्हलपर भवति ॥
यो मोदकसहस्त्रेण यजति स टीमलीडरमवाप्नोती ॥
य: साज्यसमिद्भिर्यजति स प्रोजेक्टमॅनेजर भवति ॥

अष्टौ सहकारीयोनां सम्यग्राहित्वा आर्किटेक्ट भवति ॥

सूर्यग्रहे हडसन नद्यां प्रतिमासंन्निधौवाजप्त्वा
संगणकसिद्ध भवति ॥
सर्व देशस्य व्हिसाम प्राप्यते ॥
सप्तसागर उल्लंघयते ॥
अमेरिका जार्मन्यं जापान्यं गमनं करोति ॥
स सर्व यांग फिलो भवति] स सर्व पेज ब्रिन भवति॥
स सर्व बिल गेट भवति] य एवं आधुनिक पंचम वेदोपनिषद ॥

॥ ॐ डॉट्कॉम शांति हू: शांति हू: शांति याहू: हू: ॥

॥ इति नवदेव संगणकपती अथर्वशीर्षम समाप्तम ॥