Redwood City
मी काय वाचतो असे विचारल्यावर मला पटकन सांगता येणार नाही. तसे म्हणाल तर मला कोणत्याही प्रश्नाचे उत्तर एकदम देता येत नाही. रेल्वेच्या आरक्षणाचा अर्जही भरता येत नाही. परीक्षेत तर हे बरेच वेळा प्रत्येक वर्षी प्रत्येक प्रश्नाला झाले आहे. त्यामुळे माझे शिक्षण बरेच वर्षे चालू होते. “अरे तू केव्हा ज्या त्या वर्षी पास होणार?” असे कुणी विचारले तर त्या प्रश्नालाही मी लगेच उत्तर देऊ शकत नव्हतो.
सांगायचे असे की अवघड आहे तसे सांगणे.कालच बघा ना वर्तमानपत्र थोडे फार वाचून झाले की लगेच भगवदगीता वाचायला घेतली. दोन मिनिटांनी Whatsapp चे forwarded अक्षर वाड.मय पुढे पाठवत बसलो. कुणाच्या खांद्यावर कुणा कुणाssचे ओझे!
विमानात सुद्धा मी वाचतो. माझ्या खुर्ची समोरच्या पाकिटात सुरक्षिततेच्या सूचना देणारे शिकवणीचे पुस्तक. विमानात काय विकत मिळते त्याची रंगीत पुस्तिका, विमान कं.ने स्वत:चे कौतुक करून ओवाळून घेतलेल्या दिव्यांचे जाड रंगीत पुस्तक, आणखी काही वाचतो. सर्व exit कुठे आहेत ते एकदा चक्कर मारून हात लावून खात्री करून घेतो.खाली मान घालून संकटकाळात दिसणारी जमिनीवरची दिव्यांची रांग कुठे ते शोधत जातो. मग, पट्टा आवळूनच खुर्चीच्या खाली ठेवले आहे म्हणे ते ‘जीव वाचवा’ जाकीट पहाण्यासाठी हात माझ्या पृष्ठभागाखाली-म्हणजे खुर्चीच्या- फिरवून पहाण्याचा प्रयत्न करतो. पण पट्टा आवळून हे चालल्यामुळे पाच सेकंदात गुदमरून मान टाकून पडतो.! वरून आॅक्सिजनचा मुखवटा खाली आला नाही तर? या कल्पनेनेच पुन्हा गुदमरतो! आणि प्रवास संपेपर्यंत आपण संकटात कसे वाचणार ह्या काळजीने हैराण होतो. तोंडाला सारखी कोरड पडते. भीतीने ओरडता येत नाही आणि ओरडलो असतो तरी भीतीने आवाजही बाहेर पडला नसता! मी विमानात सारखे पाणी पितो, ज्युस पितो असे मुलांना सांगतो त्या मागील गुपित हे आहे. बरेच वेळा मी मागितले नसताही सेविका माझा भेदरलेला चेहरा बघूनच ज्युस पाणी देत असतात. उगीच तासा तासानी ढकल गाड्या फिरवित इतरांनाही दिल्याचे नाटक करतात.केवळ मला अवघडल्यासारखे वाटू नये म्हणून त्यांची ही धडपड असते हे मला समजते! मग पुन्हा पुन्हा आपल्या-आपणच विमानात सुखरुप कसे राहावे ती पुस्तिका मी बारकाईने वाचत राहतो. हे येव्हढे एक दहशतीपोटी वाचतो म्हणून मला फार तर सांगता येईल.
माझ्याकडे टेलिफोन आला. तोही कंपनीने खास माझ्या पदाचा विचार करून दिलाय ह्याचे मला केव्हढे अप्रूप होतेसुरवातीला! त्याच्या शेजारीच मग टेलिफोनचा सदग्रंथ असायचा. त्याला डिरेक्टरी म्हणतात, हे सुद्धा मला माझ्या वाचनाच्या आवडीमुळेच लक्षात आले. त्या गलेलठ्ठ ग्रंथाचे मग मी रोज पाच पाने वाचण्याचा नेम ठेवला. बराच काळ निष्ठेने केला. परिणाम इतकाच झाला की कुणाचा कोणता नंबर आणि तक्रारीचा नंबर पाहायलाही ती डिरेक्टरी पाहिल्याशिवाय चालत नसे!
कालचेच वाचन पहा ना. वर्तमानपत्र झाले की लगेच भ.गीता झाली. नंतर Travelerमधील फोटो, जाहिराती वाचून झाल्या. लगेच मग इथल्या हाऊसिंग सोसायटीचे मुखपत्र वाचायला घेतले. आज आता TradersJoe या दुकानात काय मिळते आणि त्यांच्याकडे जे मिळते ते त्यांनी त्यांच्या गिऱ्हाईकांना पसंत पडेल असेच खास फ त्यांनी तयार करून घेतलेले असते त्यामुळे ते जगात एकमेव असते हे अत्यंत बहुमूल्य ज्ञान प्राप्त करून घेतले. लोकशाहीच्या, “लोकांची लोकांसाठी आणि लोकांनी’ या व्याख्येनंतर TradersJoe ची ही नम्र फुशारकीच गाजलेली असावी! कोण भारावून जाणार नाही हे दुर्मिळ ज्ञान वाचून? मी भारावून गेलो. ताबडतोब पिशवी घेऊन त्या सगळ्या वस्तु, दुसऱ्या कोणी घ्यायच्या आत घ्यायला निघालो. पण मोटार चालवता येत नाही हे लक्षात आले; आणि बसही तिकडे जाते न जाते हे ज्ञानही मिळवले नसल्यामुळे लगेच आरामात पडलो.
ताजे वर्तमानपत्र वाचू लागलो. इथल्या वर्तमानपत्रातील नुसत्या वरच्या ठळक ओळी वाचायच्या म्हटले तरी दोन अडीच तास सहज जातात. मग शब्द उलट पालट केलेले कोडे सोडवायचा प्रयत्न करतो. फक्त प्रयत्न. तरी त्या प्रयत्नातच तास सहज जातो. सोडवता येतच नाही. आले असते तर माझे शिक्षण इतकी वर्षे चालले असते का? मग रोजचे भविष्य वाचायचे. स्वत:च्या राशीचे नाही.तिन्ही मुलांचे वाचतो. आनंदी होतो, काळजी करतो,अरे वा म्हणतो. सावध राहतो, कधी तर उड्याही मारतो. पण हे सगळे स्वत:शीच ठेवतो. कारण नंतर माझ्या लक्षात तरी कुठे राहते ते?
आजच्याच भविष्यात एका राशीला सांगितले ते वाचण्यासारखे आहे. तो म्हणतो,” Forgiveness is the original miracle cure!वा! म्हणालो. कोण केव्हा सुभाषित लिहून जाईल सांगता येत नाही! कुणी सांगावे? मीही लिहून जाईन केव्हा ना केव्हा.. . माझीही ती महत्वाकांक्षा आहे . रोजचे भविष्यलिहिणाऱ्याचे नाव Christopher Renstrom नाव आहे. हे सुभाषितासारखे वचन त्याचे स्वत:चे आहे का कुणा प्रख्यात्याचे आहे माहित नाही. पण यावरून Oscar Wildeची आठवण झाली. त्याने म्हटलेय की,” Forgive your enemies; it is most annoying to them.” बोला, का आवडणार नाही Oscar Wilde? दोन्ही वचनांतील भावार्थात जमीन अस्मानाचा फरक आहे. पण एकदम लक्षात आला तो Oscar Wildeच!
वर्तमानपत्र वाचणे हे ज्याचा दमश्वास चांगला आहे त्याचे काम आहे. मला तीन महिन्यात सुमारे ३२३७१९ पेक्षा जास्त पाने वाचावी लागली! चुकभूल द्यावी घ्यावी. गेली काही वर्षे दर वर्षातील सहा महिने मी वाचतोय. हिशोब करा. हा एक का दहा बारा विक्रमाच्या तोडीचा विक्रम असेल. पण माझा स्वभाव भिडस्त व नम्र आणि मी प्रसिद्धी पराड.मुख असल्यामुळे कुणालाही माझा हा पराक्रम विक्रम माहित नाही.सांगत नाही. पण लोक, मी तसा काहीही नसून भित्रट,भेदरट, घाबरट आहे अशी माझी टकारात्मक संभावना करतात. हल्ली स्पष्ट बोलणाऱ्या लोकांची संख्या अफाट झाली आहे; दुसरं काय! पूर्वी ह्याला उद्धटपणा म्हणायचे. आता परखड स्पष्टपणा म्हणतात. माझ्या लहानपणी फार थोडे लोक असे बोलत. मध्यंतरी बरेच लोक पोलिटिकली करेक्ट बोलू लागले. थोडेच असे काही तरी उद्धट बोलत. पण क्वचित. पण सध्या बहुतेक सर्वच politically Arrogant बोलू लागले आहेत. त्यामुळेही मी माझे वर्तमानपत्री विक्रमी वाचन आपणहून सांगत नाही!
आता The Totally Unscientific Study of the Search for Human Happiness हे पुस्तक वाचायला घेतोय. परवा Words Are My Matter हे अर्धवट वाचूनच परत केले. बऱ्यापैकी म्हणता येईल. मागे सोनियाने सांगितलेली दोन पुस्तके वाचली होती. .चांगली होती. सध्याच्या बाल-युवा पिढीचे वाचन चांगले आहे. माझ्या सर्वच नातवांनी शिफारस केलेली पुस्तके चांगली असत्तात.
मागे जाफर अबिद ह्यांनी प्रसिद्ध केलेले हिंदी चित्रपटांचा छायाचित्रांतून प्रवास दाखवणारे सुंदर पुस्तक पाहण्यात आले. प्रस्तावनेत त्याने लिहिताना म्हटले होते की माझ्याविषयी काय सांगावे ते मला समतत नाही.माझी काही वैशिष्ठ्येही नाहीत. मी लेखक आहे की नाही तेही मला नक्की सांगता येणार नाही. मलाही मी काय वाचतो हे मला एकदम सांगता येत नाही…
एक वेळ त्तत्वज्ञानातील “मीकोण”ह्याचे उत्तर देणे शक्य होईल. मीही ते देऊ शकेन ! पण मी काय वाचतो ह्याचे उत्तर मात्र मला पटकन कधी सांगता येणार नाही.तसे म्हणाल तर कोणत्याही प्रश्नाचे उत्तर मला एकदम देता येत नाही….तसे देता आले असते तर माझे शिक्षण …..
……आताच पहा ना मार्ग क्रमांक २६०आणि ३९५ बसचे वेळापत्रक वाचायला घेतले आहे…..उद्या-परवा रेडवुड सिटीला जावे असे म्हणतोय, म्हणून हे “required reading …..!”