सणासुदीचे दिवस आले की सगळ्यात मोठा बदल होतो तो राशि- भविष्यात. सर्व राशींच्या लोकांचे एकगठ्ठा चांगभले होऊ लागते.कालपर्यंत ज्यांच्या पाठीमागे साडेसाती होती, कुणाला राहू गिळू पाहात होता, कुणाच्या मानगुटीवर केतू बसला होता आणि ‘कन्या’राशींच्या मंगलकार्यात मंगळ खदिरांगार डोळ्यांनी पाहात होता त्या सर्वांची भविष्ये इतकी उज्वल होतात की त्यांना हा काय चमत्कार असा आनंद होतो. दिवाळीचे दिवस तर आनंदाचे होतातच पण पुढचे वर्ष कसे आहे ह्याचीही काळजी मिटलेली असते! दिवाळीत जशी सुखदायी नाटके आणि कौटुंबिक सिनेमांची गर्दी होते तसे इकडेही नाताळाचे वेध लागले की कौटुंबिक आणि आनंदी आनंद गडे अशा ख्रिसमसवर आधारलेल्या नव्या जुन्या सिनेमांची लाट येते.

परवा मी एक फार पूर्वीचा पण सदाबहार It’s Wonderful Life हा उत्कृष्ट सिनेमा पाहिला. मुद्दाम black and white पाहिला. ह्या सिनेमाचे नंतर अनेक वेळा रंगीतीकरण झाले आहे. ह्याचे दिग्दर्शन लेखन पटकथा प्रख्यात दिग्दर्शक Frank Kapraचे आहे. सिनेमा उत्कृष्ट आहे ह्यात शंकाच नाही. फ्रॅंक कापराला सहा वेळा Oscar मिळाले आहे. त्यात दुसऱ्या महायुद्धावरील डाॅक्युमेंटरीचा समावेश आहे. त्याच्या सिनेमांना नऊ पेक्षा जास्त वेळा ॲकॅडमी अवाॅर्डसाठी नामांकन मिळाले आहे. त्याने पूर्ण लांबीचे चित्रपट, लघुपट, डाॅक्युमेंटरीज वगैरे एकंदर ५८ चित्रपट काढले. ह्यात तो लेखक पटकथाकार, संवाद लेखक निर्माता अशा विविधरूपाने आहे. तो चांगला लेखकही होता. त्याच् It Happened One Night, Mr.Smith goes to Washington, Mr. Deed Goes to Town, You Can’t Take It With You, Lost Horizon(James Hiltonच्या कादंबरीवरील)ह्यासारखे बरेच चित्रपट गाजले. त्याने मूकपटाच्या काळापासून बोलपटाच्या सुवर्णकाळातही काम केले आहे. क्लार्क गेबल, जेम्स स्टीवार्ट, कॅरी ग्रॅंट, गॅरी कूपर, बेटी डेव्हिस. क्लाॅडेट काॅल्बर्ट, बार्बरा स्टॅनविक अशा त्या काळच्या अनेक नामवंत नट-नट्यांनी त्याच्या दिग्दर्शनाखाली काम केले आहे.

अमेरिकेतील बरेच नामवंत हे युरोपियन देशातून आले तसा काप्राही वयाच्या सहाव्या वर्षी इटलीतल्या सिसिलीहून आपल्या आईवडील बहिण भावंडांबरोबर अमेरिकेत आला.

लहानपणी लाॅस एन्जल्सच्या रस्त्यावर वर्तमानपत्रे विकून हा शाळेत जायचा. पुढे हायस्कूलचे शिक्षणही लहान सहान नोकरी करत पुरे केले. हा नंतर कॅलटेक इन्स्टिट्यूट मधून इंजिनिअर झाला. काॅलेजचे शिक्षणही घरची मदत व नोकऱ्या करूनच पूर्ण केले. हायस्कूलच्या अखेरच्या वर्षांपासून त्याला कवितेची आवड व गोडी निर्माण झाली. ती इंजिनिअर होत असतानाही त्याने ती जोपासली. पुढे तो लिहू लागला. पण नंतरच्या चढउताराच्या दिवसात त्याला वाटायचे की आपला मित्र एडवर्ड हुबल/हबलसारखा मीही शास्त्रज्ञ,खगोल शास्त्रज्ञ झालो असतो तर किती बरे झाले असते! हो तोच प्रख्यात ‘हबलची दुर्बिण’ वाला हुबल/हबल ह्याचा मित्र होता. ते दोघेही त्याच कॅलटेक इन्स्टिट्यूटमध्ये होते.

फ्रॅन्क काप्राला सिनेमा, सिनेमाच्या शक्तीचा फार अभिमान होता. वर्तमानपत्रकारालाही असाच अभिमान असतो. काप्रा म्हणतो: “ No saint, no pope, no general, no sultan ever has the power to talk to hundreds of millions of people for two hours in the dark.”
मला जाणवली ती गोष्ट म्हणजे ह्या वाक्यातील सेंट, सुलतान पोप वगैरे इंग्रजीत छापलेल्या शब्दांची सुरवात ठळक अक्षराने (Capital letterने होत नाही!)

त्याला लोकांविषयी नेहमी जवळीक वाटायची. सामान्यमाणसाला त्याचेही महत्व मोठे आहे तो कोण आहे हे त्याला समजून दिले पाहिजे असे वाटे. तो म्हणतो : “ Someone should keep reminding Mr.Average Man that he was born free, divine and strong And that goodness is riches, kindness is power and freedom is his glory.”

सिनेमाविषयी,विषयीची त्याची वचने अनेक आहेत. त्यासाठी त्याचे आत्मचरित्र Name Above the Title वाचावे लागेल. त्याने Cry Wilderness कादंबरीही लिहिली आहे. त्याशिवाय त्याच्या काही सिनेकथा व पटकथांचीही पुस्तके आहेत.

फ्रॅन्क कापरा, अनेकांप्रमाणे,हुकुमशाही दडपशाही जुलुमी सत्ता मग ती कोणाचीही,कोणत्याही ‘इझम’ ची असो त्याचा विरोधक होता. सामान्य लोकांचे कल्याण ह्वावे, त्यांच्यासाठी कल्याणकारी दृष्टिकोन व धोरणाचे सरकार असावे असे त्याला वाटे. त्याबरोबरच सर्वांमध्ये एकमेकांविषयी सामंजस्य प्रेम असावे हे त्याचे मत होते. तो सिनेनिर्मिती संबंधात सांगतानाही म्हणतो,” Mankind needed dramatization of the truth that man is essentially good, a living atom of divinity; that compassion for others, friend or foe, is the noblest of all virtues.” Films must be made to say these things, to counteract violence and to demobilize the hatreds.” एखादा मराठी संत इंग्रजीत बोलतोय असे वाटते!

परवा एका लेखकाने अशी आशा व्यक्त केली की May Capra never go out of style.
मी आणि संजीवनी अमेरिकेत आलो त्यावेळी सुधीरकडे आम्ही असाच डिसेंबरमध्ये सदाबहार उत्कृष्ट Miracle on the 34 Street सिनेमा पाहिला होता.

माणसाला त्याच्या चांगुलपणाचे पारितोषिक मिळवून देणारी एका ‘ प्रेमाच्या गावात’ घडलेल्या साध्या सुंदर सिनेमावरून लिहिणे झाले.