‘अंडरटेकरची मुलगी ‘ केट मेफिल्डने आपल्या पुस्तकात ज्यांचा ‘विसर न झाला’ अशा काही जणांविषयी स्मरणलेख लिहिले आहेत. त्यापैकी काही आपण वाचू या.

” एका पाठोपाठ एक त्या बायका आमच्या ‘त्या घराच्या’ चॅपेलमध्ये येत. त्या आल्या की लव्हेंडरचा सुगंध सगळीकडे पसरे. काळ्या हॅट घातलेल्या काळ्या मैना खुर्च्यांवर विराजमान होत. त्यांच्या पोषाखाच्या कडा, बाह्यांच्या कडा, कॉलर्स काळ्या फितींनी सजवलेले असत. काही जणींचे चेहरे सुरकुतलेले असले तरी पावडर लावलेले असत. फिकट का होईना बहुतेक जणींचे ओठ लिप्स्टिकने रंगलेले असत. विधवा झाल्या म्हणून काय,अखेर त्याही स्त्रियाच होत्या.
ह्या स्त्रियांपासून थोड्या अंतरावर मिसेस फॉक्सवुड उभी असते. त्या सर्वांना ती ओळखत असते. पण ती अजून त्यांच्यातली झाली नव्हती.

मी फॉक्सवुडबाईला चांगली ओळखत होते. का ओळखणार नाही? चांगले एक वर्षभर रविवारच्या शाळेत ती आम्हाला शिकवायला होती. माझ्या आयुष्यातले ते सर्वात मोठे लांबलचक वर्ष होते ते. आता मला वाटते, त्या वर्षात तीनशे पासष्ट महिने असावेत ! फॉक्सवुड देवाशी मोठ्या आवाजात बोलत असे. तिची प्रार्थना ऐकण्यापेक्षा पाहण्यासारखी असे ! ऐकण्याऱ्या कुणालाही ‘त्या सम तीच’ वाटणारी अशी असे.

प्रथम दोन्ही हात वर करून डोके थोडे मागे नेऊन ती आपले डोळे उघडायची. प्रार्थनेला सुरवात करायची तसे तिचे डोळे मोठे रुंदावत, इतके मोठे मोठे होत जायचे की जणू काही चर्चच्या छतातून फॉक्सवुडबाईला आरपार स्वर्ग दिसू लागलाय ! बाई मोठ्या आवाजात थँक्यू देवा थँक्यू प्रभो थँक्यू म्हणायला लागायची तशी बाईंची मान मागे मागे अकॉर्डियन वाद्याप्रमाणे लांब लांब होत जायची! कोणत्याही नाठाळ घोड्याला गुडघे टेकवायला लावेल अशी आमच्या बाईंची प्रेक्षणीय आणि ठणठणीत प्रार्थना असे!

रविवारच्या शाळेत वर्षभर दर रविवारी मला तिची ही प्रार्थना पहायला आणि ऐकायला मिळत असे.
फॉक्सवुड जोडपे काटकसरीने राहात असे. त्यांना मूलबाळ नव्हते. त्यांची कशाच्या बाबतीत कसलीही कुरकुर नसे की तक्रार नसे. दोघांचा साठ वर्षांचा संसार असाच चालू होता. मिसेस फॉक्सवुड रविवारच्या शाळेत तिच्या त्या नामांकित प्रार्थनेत नेहमी देवापाशी तिच्या नवऱ्याला, “अक्बर्टवर देवा तुझी कृपा असू दे” अशी विनवणी करीत असे. बाईंची लांबलचक्, न संपणारी प्रार्थना चालू असे आणि इकडे माझे देवापाशी इतकेच मागणे असे की “देवा मिसेस फॉक्सवुडची प्रार्थना कधी थांबेल? मला भूक लागली आहे, झोप येतेय रे, आणि जोराची शू ही लागलीय देवा!”
मिसेस फॉक्सवुड अशी ठणठ्णीत प्रार्थनेची तर मि. फॉक्सवुड शांत शांत गप्प. चेहरा सुरुकतलेला, आकसलेला. नेहमी अंग चोरून असल्यासारखा त्याचा बांधा होता. चेहऱ्याप्रमाणे कपडेही चुरगळलेले.

यथावकाश मि. अल्बर्ट फॉक्सवुड वारला. आणि त्याचा मृतदेह माझ्या वडिलांनी नीटनेटका करून दर्शनासाठी आमच्या चॅपेल मध्ये ठेवला. पण रीतीप्रमाणे इतर बाहेरचे लोक येण्या अगोदर बराच वेळ आधी घरच्या लोकांसाठी राखून ठेवलेला असतो.

मिसेस फॉक्सवुड आल्या. त्यांना घेऊन माझे वडील चॅपलमध्ये आले. थोडा वेळ बाईंच्या बाजूला उभे राहिले आणि लगेच बाहेर आले. त्यावेळी मी तिथेच जवळ कुठे होते वाटते. वर जाण्यासाठी मी निघाले तर किंचित उघड्या दरवाजातून मला बाई दिसल्या. त्यांची माझ्याकडे पाठ होती. आजपर्यंत चर्चमध्ये जातानाचे त्यांचे पोषाख मला माहित होते. पण आजचा पोषाख काळा होता. मला वाईत वाटले. साठ वर्षे ज्याच्या बरोबर काढली तो आज सोडून गेला. साठ वर्षांचा साथीदार आज आपल्या बरोबर नाही. किती दु:ख झाले असेल बाईंना. हेच विचार माझ्या मनात चालू होते. मी वरच्या मजल्यावर जायला निघाले. इतक्यात फॉक्सवुडबाईंनी आपले हात वर आकाशाकडे नेल्याचे पाहिले. बाईची प्रार्थना सुरू होणार हे माझ्या लक्षात आले. मला राहवेना. मी तिथेच थांबले. त्यांची ती खास प्रार्थना ऐकायला मिळणार म्हणून मी थांबले.

“हे परमप्रिय प्रभो ! देवा ! थँक्यू, देवा, थँक्यू प्रभो अखेर आज तू ह्या मरतुकड्याला जमिनीत गाडलेस !थँक्यू थँक्यू देवा !”

फॉक्सवुडबाईंची मी ऐकलेली ही सगळ्यात लहान प्रार्थना !

[Based on a story from the book: The Undertaker’s Daughter]