१९०२ सालच्या डिसेंबरात “न्यूयॉर्क हेरल्ड” मध्ये एक वृत्तांत आला होता—“बारा वर्षाच्या राल्फ टीटरने पेट्रोलवर चालणारी मोटर बनवली आहे. मूळ आराखडा, रूप वगैरे सर्व काही ह्या बारा वर्षाच्या मुलानेच केले आहे. ह्या शिवाय त्याने वीज निर्माण करणारे जनित्रही तयार केले आहे. राल्फचे हे जनित्र शेजाऱ्यांच्या घरांना आणि त्याच्या स्वत:च्या घरालाही वीज पुरवठा करत आहे.” सर्व तपशीलासह ही माहिती त्या वृत्तकथेत दिली होती.
बारा वर्षाच्या मुलाने स्वत: मोटारगाडी बनवणे, वीज पुरवठा करणारे जनित्र तयार करणे ह्या गोष्टी थक्क करणाऱ्या आहेत याच्त शंकाच नाही. तरीपण “न्यूयॉर्क हेरल्ड” मधील त्या वृत्तकथेमध्ये त्याहूनही विशेष नवलाची, थक्क करणाऱ्या एका लहानशा गोष्टीचा उल्लेख नव्हता. बारा वर्षाचा राल्फ टीटर आंधळा होता!
वार्ताहाराच्या तीक्ष्ण नजरेतून नेमकी हीच गोष्ट सुटली होती. चाणाक्ष बातमीदाराच्या लक्षातही आले नसेल की राल्फ आंधळा आहे! पण राल्फ टीटरला जे ओळखत होते त्यांना ह्या “नजर”चुकीचे आश्चर्य वाटले नव्हते. कारण राल्फ इतक्या सहजपणे आणि डोळस माणसांसारखा सराईतपणे वावरत असे की तो आंधळा आहे हे कुणाच्याही लक्षात येत नसे. बरं कुणाच्या लक्षात आले तरी राल्फच्या सहज सफाईदार हालचाली आणि इकडे तिकडे हिंडता फिरताना त्याचे बोलणेही चालूच असे. या वरून तो आंधळा आहे ह्यावर कुणाचा विश्वासही बसत नसे. मग “न्यूयॉर्क हेरल्ड”च्या बातमीदाराला ह्या तपशीलाच्या अनुल्लेखाबद्दल कोण दोष दॆईल?
हल्लीच्या पिढीतील अनेकांना राल्फ आर. टीटरची फारशी माहिती नाही. पण इंजिनीअरिंगच्या क्षेत्रातील तज्ञांना,अभ्यासकांना मात्र त्याची योग्यता व थोरवी माहित आहे. राल्फ टीटर हा विसाव्या शतकातील ऑटोमोटिव्ह- स्वयंचलित गति तंत्रज्ञानातील- मोजक्या आद्य, प्रतिभाशाली नामवंतांमध्ये श्रेष्ठ; ह्या क्षेत्रातील नवीन शोध लावणारा, एका कंपनीचा प्रमुख आणि स्वयंचलित यंत्रोद्योगाचा अग्रगण्य नेता आहे याची यांत्रिकी व्यवसायातील सर्वांना जाणीव आहे. म्हणूनच त्यांना राल्फ आर. टीटर विषयी मोठा आदर आहे.
राल्फ टीटर्चा प्रख्यात शोध म्हणजे स्पीडोस्टॅट. सध्या जगातील सर्व मोटारीत ते क्रूझ कंट्रोल म्हणून वापरले जाते. हे त्याचे पहिले स्वयंचलित यंत्र. ह्याशिवायही त्याने अनेक शोध लावले. सर्वप्रथम स्वयंचलित गिअर शिफ्ट तयार करून त्याचे पेटंटही त्याने घेतले. नवीन सुधारित, गवत कापण्याचे -लॉन मोवर-यंत्रही त्याने बनविले. इतकेच काय पण प्रवासासाठी एक सोयिस्कर सूटकेसही त्याने बनवली!प्रवासात कपडे चुरगळतात, घड्या मोडतात त्यासाठी त्याने एक विशेष फोल्डिंग सूटकेस तयार केली!
हे इतके त्याने केले. पण ह्या पेक्षाही त्याचे विलक्षण स्पर्शज्ञान आणि यंत्रांचे ज्ञान पराकोटीचे म्हणावे लागेल. त्याने यंत्रावर नुसता हात फिरवला की त्याला जणू संपूर्ण यंत्र स्पष्ट ’दिसत’ असे. यंत्रात नेमका कुठे बिघाड झाला आहे ,एखादा सुटा भाग हाताळून त्यामधे कसली दुरुस्ती करायला हवी हे तो अचूक सांगायचा.यंत्राच्या निरनिराळ्या भागांत मेळ साधला जात नसेल तर त्याचे कारण कुठे आहे, काही अगदी घट्ट किवा ढगळ झाले आहे वगैरे सर्व बारकावे तो नेमके सांगायचा.
आंधळा असूनही राल्फने कधी काठी वापरली नाही. साधी नाही की ’पांढरी’ही नाही. काठी वापरलीच नाही.गावत तो सगळीकडे एकट्यानेच फिरायचा. आपण कुठे आहोत, एखाद्या कोपऱ्यावर वळताना आपल्या पावलांचा आवाज बदलतो, हे सर्व त्याच्या लक्षात असे. रस्त्याच्या बाजूला असलेल्या झाडा-झुडपांना आपला हात सहज लागल्यासारखे दाखवत तो बरोबर जायचा.
अनेक अंध व्यक्तींप्रमाणे राल्फही संगीताचा भोक्ता होता. संगीताबरोबर त्याला नाटकांचीही आवड होती. मोटारींच्या, बोटींच्या शर्यतींनाही तो आवडीने जात असे. त्याच्या मित्रमंडळीत मोटार उद्योगातील नामवंत फ्रेड ड्युझेन्बर्ग आणि जनरल मोटर्सचा प्रमुख चार्ल्स केटरिंग हेही होते.
राल्फ सगळीकडे पायी एकटा जात असे तरी मोटर मात्र स्वत: चालवत नसे. कुणाला तरी सोबत घेऊनच त्याला जावे लागे. मोटार चालवण्याची प्रत्येकाची शैली निराळी, अनेकांच्या अनेक तऱ्हा. काही सफाईदारपणे तर कुणी धुसमुसळेपणाने चालवत. बरेच वेळा त्याचा वकील-मित्र, हॅरी लिंड्से हा गाडी चालवायचा. लिंड्से असला की गाडी वेगाने भरधाव, कशीही धडम धाड करीत जायची.
हॅरी लिंड्सेच्या अशा ड्रायव्हिंगचा सतत अनुभव घेतल्यामुळे राल्फ गमतीने म्हणायचा, “हॅरीच्या ड्रायव्हिंगमुळेच मला क्रूझ कंट्रोलची कल्पना सुचली. हॅरी ड्रायव्हिंग करत नसता तर क्रूझ कंट्रोलचा शोध लागला नसता!” जगातील मोटर चालकांना राल्फ्ने क्रूझ कंट्रोल्चे मोठे वरदानच दिले आहे. आपल्या घराच्या तळघरात दहा वर्षे राबून राल्फ टीटरने स्पीडोस्टॅट तयार केले व १९४५ साली त्याचे पेटंट घेतले. तरीही प्रत्यक्ष मोटार गाड्यांत त्याचा वापर होण्यासाठी १९५८ साल उजाडावे लागले.१९५८ साली ख्राईस्लर कंपनीने आपल्या मोटारींत त्याचा वापर सुरू केला.
१८९५ साली अमेरिकेतील इंडियाना राज्यातील हगर्सटाऊन येथे राल्फचे काका, भाऊ व त्यांच्या मित्रांनी मिळून एक पिस्ट्न रिंग्स बनविण्याची कंपनी सुरू केली. कंपनीची नावे एक दोनदा बदलून १९२६ मध्ये तिचे पर्फेक्ट सर्कल असे नामांतर झाले. ह्या कंपनीचा तो प्रेसिडेंट होता. ४४ वर्षे तिथे काम करून १९७० साली राल्फ टीटर निवृत्त झाला.
राल्फला प्रवासाचीही खूप आवड . राल्फ आपल्या पत्निसह एकदा युरोपच्या सफरीवर निघाला.बोटीतील प्रवाशात “रॉकी माऊंटन्स” ह्या वर्तमान्पत्राचा वार्ताहरही होता. आपल्या युरोपच्या सफरीचा वृत्तांत तो पाठवित असे. राल्फविषयी लिहिताना तो म्हणतो, “इतर अनेक पर्यटकांपेक्षा राल्फने अधिक पाहिले ह्यात शंका नाही. म्युझियम्स, कॅथड्रल्स, राजवाडे आणि इतर अनेक गोष्टी त्याला दिसल्या नसतील ह्यावर माझा विश्वास बसणार नाही. आम्हा सर्वांपेक्षा राल्फने अधिकच पाहिले. मला सारल्हे वाटायचे, आणि आजही वाटते, डोळे नसलेल्या राल्फ्ने जितके आणि जसे पाहिले तसे डोळे असल्यामुळे डोळस म्हणवणाऱ्या मला पाहता यावे एव्हढीच माझी इच्छा आहे.”
९२ वर्षाच्या दीर्घायुषी राल्फ आर. टीटरची प्राणज्योत १९९२ साली मालवली. केवळ डोळ्यांनी दिसते, डोळ्यांनी पाहता येते हे सर्वार्थ सत्य नाही हेच दिव्य दृष्टीच्या राल्फ टीटरने यथार्थ दाखवून दिले!