रेडवुड सिटी

… गतिसी तुळणा नसे

स्त्रीचे कर्तृत्व आता क्षितिजापलीकडे गेले आहे. तिच्या कर्तृत्वाला सीमेचे बंधन नाही की लक्ष्मणरेखेचे बंघन नाही. ती स्वत:च जाणीवपूर्वक लक्ष्मण रेखा ओढते. कोणालाही ती ओलांडू देत नाही.हे खरे तिचे सामर्थ्य आहे.

शिक्षक,वकील, डाॅक्टर, इंजिनिअर प्राध्यापक, सिने-रंगभूमी ह्या पारंपारिक क्षेत्रांत दिसतेच पण पोलिस दल, आणि लष्काराच्या सर्व शाखांत, विज्ञान तंत्रज्ञान व कम्प्युटर क्षेत्रातही तिने आपला ठसा उमटवला आहे.कित्येक वर्षे मंगळागौरीच्या खेळात आणि फार तर लंगडी व खोखो सारख्या खेळापुरतीच दिसणारी स्त्री आता आॅलिंपिकमधील सर्वच खेळात दिसते. पंतप्रधान, राष्ट्राध्यक्ष ही पदेही तिने भूषविली आहेत! थोडक्यात पुरुषांच्या समजल्या जाणाऱ्या क्षेत्रातही तिने प्रवेश केला आहे.

हे ‘नमनासाठी धडाभर तेल’कशासाठी? आणि कुणासाठी?

आमच्या गावात एक डबडा थेटर होते.पूर्वी मारामारीचे सिनेमे यायचे. त्यात प्रामुख्याने मा. ऱ्भगवान(अलबेला फेम) व बाबुराव ह्या जोडगोळीचे सिनेमा असत. त्याला स्टंटपट म्हणत. त्यावेळी हिंदी स्टंटसिनेमातील मारामारी हाताने केली जायची.मात्र अलिकडे स्टंटस्ची व्याख्या आणि स्वरूप पूर्ण निराळे आहे.त्यामध्ये डोंगरांच्या टोकांवरून,कड्यांवरून,गगनचुंबी इमारतीवरून, चालत्या आगगाडीवर उड्या मारणे. विमानाच्या उघड्या दारात उभे राहून बंदुकीने हल्ला करऱ्णे, हेलिकाॅप्टरमधून दोरीला लोंबकाळत मारामारी करणे,अति वेगवान जीवघेण्या शर्यतीच्या मोटारीतूनही बाहेर पडून घसरत जाणे. काय आणि किती प्रकार सांगायचे! जीवावर बेतणारे खेळ,कसरती करणारे अनेक धाडसी स्टंट्समनआहेत. इथे तर पुरुषच अनभिषिक्त सम्राट होते. पण ह्या क्षेत्रातही एक अजब, प्रचंड वेगाचेच आकर्षण असलेली महा धाडसी स्त्री अवतरली. तिचे नाव किटी ओ’नील !

डिसेंबर१९७६. अगदी कोरडा दिवस. ओरेगन मधील वाळवंटातल्या एका कोरड्या ठक्क पडलेल्या मोठ्या तलावात एका राॅकेट इंजिनावर चालणाऱ्या तीन चाकी SMI Motivator वाहनात किटी ओ’नील बसली. लहानशा दट्ट्यावर तिने दोनदा किंचित दाबल्या सारखे केले. इंजिन जागे झाले.समोर उभ्या असलेल्या माणसाकडे पाहू लागली. तो बोटानेच दहा, नऊ, आठ…., ३,२,१आणि एकदम त्याने हात खाली आणल्याबरोबर दट्ट्याचा लहानसा दांड्या लगेच मागे ओढला. निमिषार्धही नसेल पण ते धडाडणारे इंजिन कालचक्रात अडकून बसल्यासारखे गप्प झाले. पण पुढच्याच क्षणी ते मोटिव्हेटर कुठे गेले ते समजले नाही. त्याच्याच प्रचंड आवाजाच्या मार्गात तो ठिपका दिसेनासा झाला.क्षणार्धात ६१८मैलाची गति गाठणाऱ्या मोटिव्हेटरने दुसऱ्या एका मैलाच्या टप्प्यात ५१२.७ मैलाचा वेग कायम राखला.आणि तिने स्त्रीयांनी अशा वाहनातून गाठलेला विक्रम सुमारे २००मैल प्रति तासाने मोडला. किटी ओ’नीलचा विक्रम अजूनही कुणी मोडला नाही!

हे सर्व एखादा प्रचंड स्ऱ्फोट व्हावा अशा राॅकेट इंजिनच्या आवाजात घडत होते. पण किटी ओ’नीलला त्याचा काहीही पत्ता नव्हता. ती बहिरी होती!

तिचा विक्रम म्हणजे तिने केलेल्या अनेक जीवघेण्या साहसी खेळात केलेल्या वेगागाच्या विक्रमांतील तुरा होता. केटी स्काय डायव्हिंग water skiing, अशा अनेक क्रीडा प्रकारात प्रविण होती. त्यातही तिला भरमसाठ वेगाचे मोठे आकर्षण आणि प्रेम होते. त्या प्रेमावा तुलना नव्हती. उदारणच द्यायचे तर १९७८ मधील एक प्रसंग सांगायला हवा.

अशीच राॅकेट इंजिन असलेली प्रख्यात काॅर्व्हेट गाडी बनवली होती. कॅलिफोर्नियातील सॅन बर्नांडिनो जिल्ह्यतल्या मोहावो वाळवंटासारख्या वैराण प्रदेशात तिला ही गाडी चालवायची होती. कमीत कमी वेळात पाव मैल अंतर पार करण्याचा विक्रम करण्यासाठी तिने सुरवात केली. ३५० मैल वेगापेक्षाही जास्त वेगाने चालवायला सुरुवात केली. आणि गाडी उलटीपालटी होत हवेत उडाली. हवेत तिने सहाशे फूट लांबझेप घेतली . पण गाडीने हवेतून मग जो सूर मारला ती बरोबर तिच्या नाकाच्या शेंड्यावरच पडली! किटीच्या खांद्याला थोडी दुखापत झाली. पण गाडीतून बाहेर आली ती हसतच! “हवेतील ते उड्डाण फार थरारक होते!” असे म्हणाली. किटीला भीती हा शब्दच माहित नव्हता. त्यामुळेच तिने हाॅलिवुडच्या सृष्टीत “स्टंटवुमन” म्हणून प्रवेश केला. नवीन क्षेत्र. नवीन जीवावरचे पराक्रम चालू झाले. टीव्हीवरही ती अशीच साहसी कामे करू लागली. ह्याकामातूनच ती वर सांगितलेल्या राॅकेट इंजिनाच्या वाहनातून वेगाचे विक्रम प्रस्थापित करण्याच्या शर्यतीत भाग घेऊ लागली.

१९७९ मध्ये तिच्या जीवनावर आधारितच Silent Victory: Kitty O’Neil Storyएक उत्तम टीव्ही कार्यक्रम निर्माण झाला. किटी रेसमध्ये भाग घेत होती. Smokey and the Bandit II , The Blues Brothers सारख्या सिनेमातही स्टंटवुमन चे काम करत होती. १९८० मध्ये ती ह्यातून निवृत्त झाली.

लहानपणापासूनच,” मला भन्नाट वेगाने जावे असे वाटत असे” ती चार वर्षाची असताना वडिल हिरवळ कापायला यंत्रावर बसले की ही सुद्धा त्याच्या बाॅनेटवर बसून”आणखी जोरात आणखी जोरात न्या बाबा” असे हसत हसत ओरडायची. तिने काय धाडसी खेळ केले नाहीत? मोठ्या उंच इमारतींवरून उड्या मारल्या आहेत. अनेक खेळात भाग ऱ्घेतला आहे.आॅलिंपिक-पोहण्याच्या टीममध्ये सामील होण्यासाठी प्रशिक्षण घेतले. पण दुर्दैवाने हात मोडला. थांबवावे लागले. त्यानंतर एकापाठोपाठ गोवर,कांजण्या देवी ,इतकेच काय मेनेंजायटीसच्या दुखण्यांतून पार पडावे लागले! मग आॅलिंपिकचे खेळ हे आपले काम नाही समजून ते सोडले.

बहिऱ्या केटीला बोलणे ऐकायला (समजायला) कुणी शिकवले? केटीच्या यशामागेही एक स्त्रीच आहे! केटीची आई. तिच्या आईने तिला बोलताना होणाऱ्या ओठांच्या हालचाली वरून बोलणे ऐकायला शिकवले! ओठांकडे ‘पाहून’ कसे ऐकावे ते शिकवले. खाणाखुणांची भाषा केटी शिकली नाही. ह्या अनुभवावरूनच केटीच्या आईने केटीसारख्या मुलांसाठी बहिरे मुके बोलके ऐकते करण्याची शाळा काढली!

ज्या स्त्रियांनी सर्वोच्च हिमालयाच्या डोक्यावर पाय रोवून उभे राहण्याचा पराक्रम केला आहे त्याच परंपरेतील केटी ओ’नीलचेही पराक्रम आहेत!

तिला वेगाची भाीति अजिबात नव्हती. त्यामुळेच तिच्यासाठीही काही राॅकेटइंजिन शक्तिवर चालणारी वाहने तयार करणारा तिचा जवळचा मित्र केय मायकलसन म्हणतो,” मी तिला घाबरल्यासारखे वाटते का हे कधीच विचारत नव्हतो. काण ती गाडी चालवू लागली की माझीच घाबरगुंडी उडायची;इतक्या बेफाम वेगाने ती गाडी चालवायची!”

अशी ही “सप्तअश्व गतिमान” केटी शुक्रवारी ता.९ आॅक्टोबर२०१८ रोजी, परवाच वारली. केटी उणीपुरी ७२ वर्षांची होती. इतक्या गतिमान केटीला परमेश्वर ‘’सदगति’च देणार ह्यात शंका नाही!